RAPORT: (NIE)ZGODA NA PRZEKRACZANIE GRANIC

Raport jest częścią szeroko zakrojonych działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa studiujących, które Akademia prowadzi od 2018. Jako pierwsza z publicznych uczelni teatralnych już w 2019 roku zakazała fuksówki, wprowadziła Kodeks Etyki i stworzyła funkcję rzecznika praw studenckich.

W momencie fali internetowych call-outów, zainicjowanych wystąpieniem Anny Paligi w marcu 2021 roku, w Akademii problem ten już był zdiagnozowany, a uczelnia zaczęła realizować szereg działań na rzecz zmiany dotychczasowej kultury pracy i komunikacji.

23 marca 2021 roku wskazałem społeczności Akademii cztery najistotniejsze i najpilniejsze – na ten czas – zadania do zrealizowania, nakreślone i zaproponowane przez Rzeczniczkę Praw Studenckich dr hab. Agatę Adamiecką-Sitek. Były to:
1. Określenie zakresu zadań i kompetencji oraz umocowanie prawne komisji antymobbingowej w uczelni;
2. Zaproponowanie nowego podejścia do oceny pracy studiujących; kwestia informacji zwrotnej (feedbacku) rozumiana jako zagadnienie kluczowe;
3. Przygotowanie i przeprowadzenie badania jakościowego i ilościowego dotyczącego skali i charakteru zjawisk przemocowych, dyskryminujących, mobbingowych, molestatorskich w Akademii;
4. Przeprowadzenie warsztatów z przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji dla wszystkich członków społeczności uczelni.

Badanie realizowane przez zespół z Wydziału Socjologii UW prowadzone było równolegle do procesów zachodzących w Akademii. Raport stanowi zilustrowanie wiedzy i stanu świadomości członków społeczności akademickiej na moment przeprowadzania badania, a treści w nim zawarte wynikają wyłącznie z analizy materiału, który został pozyskany przez badaczy i badaczki w rozmowach i ankietach.

W chwili publikacji raportu Akademia jest już w innym punkcie – tak proceduralnym, jak świadomościowym – dlatego uznaliśmy, że konieczne jest wprowadzenie komentarzy do raportu (w części zawierającej rekomendacje), aby wskazać działania już zrealizowane lub podjęte przez Akademię i tym samym uniknąć wprowadzania w błąd odbiorców i odbiorczyń raportu (np.: wprowadzenie procedur antymobbingowych i antydyskryminacyjnych; przeprowadzenie pierwszych postępowań i ich ewaluacja; wprowadzenie nowych zasad ewaluacji zajęć praktycznych; częściowe wprowadzenie regularnych spotkań kadry w celu uwspólniania wiedzy na temat programu i kształcenia; wprowadzenie zajęć z pracy z emocjami; próby rozwiązania problemu przeciążenia osób studiujących).
Jednocześnie raport w takim kształcie (uchwycenie rzeczywistości sprzed niemal roku), wraz z pakietem rekomendacji wynikającym z momentu uchwycenia, pokazuje jasno, że wprowadzone w Akademii zmiany były właściwe. Daje także rozeznanie, co zostało już wykonane, które procesy zachodzą, gdzie możemy już ‘odhaczyć checkbox’, a których obszarów jeszcze nie tknęliśmy. Wreszcie, wskazuje dalekosiężne wyzwania, związane na przykład ze zmianą kultury komunikacji, które określają kierunek zmian, w jakim nadal konsekwentnie zamierzamy podążać.

W skład zespołu badawczego weszli i weszły: mgr Witold Chyło, mgr Marta Gospodarczyk, dr Justyna Orchowska (Kościńska), dr hab. Julia Kubisa prof. UW, dr hab. Mikołaj Lewicki, dr Adam Ostolski, mgr Alicja Palęcka, dr Wojciech Rafałowski, mgr Katarzyna Rakowska, mgr Katarzyna Słaby, mgr Kamil Trepka, mgr Feliks Tuszko.
Gorąco dziękujemy za zaangażowanie w pracę na rzecz zmian w Akademii i długotrwały dialog, w jakim pozostajemy, próbując lepiej zrozumieć potrzeby naszej społeczności i zaprojektować dalsze działania.

Prof. dr hab. Wojciech Malajkat
Rektor Akademii Teatralnej
im. A. Zelwerowicza w Warszawie

_____________________

Wstęp badaczek i badaczy Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego do raportu

Przygotowując się do badań w Akademii Teatralnej w Warszawie, zdałyśmy sobie sprawę, że nie tylko w Polsce, ale także w naukowym obiegu międzynarodowym w naukach społecznych (nie tylko socjologii, ale także gender studies, antropologii, kulturoznawstwie) nie ma publikacji o badaniach przemocy i dyskryminacji w szkołach artystycznych. Dlatego postanowiłyśmy przeprowadzić kompleksowe badanie, które uchwyci wiele różnych perspektyw i doświadczeń obecnych wśród społeczności Akademii, uporządkuje je i rzetelnie przedstawi. Stąd też obszerny charakter raportu – dzięki temu można nie tylko poznać nasze wnioski, ale także analizować bardziej szczegółowe ustalenia. Badania w Akademii Teatralnej wyznaczą zatem punkt odniesienia w dyskusji, która dotyczyć będzie nie tylko tej uczelni, ale ogólnie szkół artystycznych.

Raport, który właśnie Państwo czytają, nie jest całościowym portretem instytucji – skupia się na bardzo specyficznym, dotąd nieporuszanym i trudnym aspekcie życia uczelni. Chcemy z całą mocą podkreślić, że społeczność, z którą prowadziliśmy wywiady, to osoby wyjątkowo zaangażowane i oddane nie tylko swemu zawodowi, ale także wspólnocie osób pracujących i studiujących w Akademii. Jednakże, z uwagi na charakter badania, w raporcie nieobecne są doświadczenia sukcesów, radości i satysfakcji, które pojawiały się w wywiadach, o ile nie były one powiązane z przekraczaniem granic. Dlatego obraz, jaki tworzy raport, jest perspektywą wyjątkowo krytyczną – odnosi się w głównej mierze do tego, co w życiu społecznym i uczelnianym Akademii Teatralnej najtrudniejsze i co nadal wymaga zmian.

Jako doświadczone badaczki, miałyśmy pewne obawy, że trudna wiedza, której dostarcza raport, może nie zostać do końca zaakceptowana jako diagnoza w społeczności Akademii i jako punkt odniesienia dla dyskusji o kulturze organizacyjnej i ewentualnych w niej zmianach. Obawy te okazały się niepotrzebne. Po bez mała rocznym procesie dopracowywania raportu, szeregu dyskusji o wynikach badania, działań zmierzających do realizacji zmian w Akademii i dyskusji o zjawisku przemocy i dyskryminacji w uczelni jesteśmy przekonani, że bierzemy udział w głębokiej zmianie organizacyjnej, dla której horyzontem nie jest Akademia, ale dyskusja o relacjach zawodowych i ich zmiana w całym polskim teatrze.

Julia Kubisa i Mikołaj Lewicki