Historia białostockiej Filii Akademii Teatralnej

Uśmiechnięty Tadeusz Łomnicki trzyma kieliszek wina i wznosi toast, stojąc w grupie kobiet i mężczyzn. Początki Akademii Teatralnej imienia Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie Filii w Białymstoku sięgają roku 1975. Rektorem Uczelni, która nosiła do 1996 roku nazwę Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, był wówczas prof. Tadeusz Łomnicki, jeden z najwybitniejszych polskich aktorów.

To jego decyzja zaważyła, że działające od 1 września 1974 roku przy Białostockim Teatrze Lalek trzyletnie Studium Aktorskie Teatru Lalek, kierowane przez dyrektora Teatru Krzysztofa Raua, zostało z nowym rokiem akademickim 1975/1976 przekształcone w zamiejscowy Wydział Lalkarski warszawskiej PWST im. Aleksandra Zelwerowicza, a słuchacze studium otrzymali indeksy wyższej uczelni artystycznej, jednej z nielicznych wówczas w Europie (choć drugiej już w Polsce, po Wrocławiu) szkół kształcących aktorów-lalkarzy. Pierwszym dziekanem wydziału został wybitny polski artysta teatru lalek, aktor, reżyser i dramaturg – prof. Jan Wilkowski.

W 1980 roku w Białymstoku powstał Wydział Reżyserii Teatru Lalek, kierowany przez prof. Henryka Jurkowskiego. Na początku lat 90. obydwa wydziały przekształcono w jeden Wydział Sztuki Lalkarskiej, z dwoma kierunkami: aktorskim i reżyserskim. Od 2018 r. Na Wydziale działa również trzeci kierunek, po raz pierwszy w Polsce: technologia teatru lalek.

Od 1 października 2019 roku Wydział został przekształcony w Filię warszawskiej szkoły i od tego momentu uczelnia nosi nazwę: Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie Filia w Białymstoku.

Początki Festiwalu. Już w 1979 roku zorganizowano na białostockiej uczelni Przegląd Dyplomów Lalkarskich Szkół Teatralnych, który miał charakter międzynarodowy. Wówczas do Białegostoku przyjechali studenci m.in. ze szkół w Pradze, Sofii i Wrocławiu. Jednak z uwagi na niestabilną sytuację polityczną w kraju Przegląd odbywał się nieregularnie, a w 1988 roku jego organizowanie przejęła uczelnia we Wrocławiu. Dopiero w 2002 roku, za sprawą ówczesnego prorektora Akademii Teatralnej do spraw Wydziału Sztuki Lalkarskiej, prof. Marka Waszkiela, zorganizowany został Międzynarodowy Festiwal Szkół Lalkarskich, pod nazwą LALKANIELALKA. Do Białegostoku zjechało ponad 200 młodych artystów z 16 uczelni teatralnych z Europy i Azji. Od tamtego czasu festiwal odbywa się regularnie co dwa lata i jest jedną z głównych imprez kulturalnych w mieście.

Jan Wilkowski siedzi na schodach otoczony studentami trzymającymi lalki teatralne. Absolwenci uczelni pracują w niemal wszystkich teatrach lalek, w wielu stanowią większość w zespołach aktorskich. Aż połową polskich teatrów lalek kierują wychowankowie białostockiej Akademii Teatralnej. Wielu dyplomowanych aktorów-lalkarzy znalazło zatrudnienie w teatrach dramatycznych, radiu i telewizji, gdyż szkoła białostocka oferuje wszechstronne przygotowanie aktorskie, odpowiadające zainteresowaniom współczesnego teatru (teatr plastyczny, teatr przedmiotu, lalki, maski i aktora). Obecnie białostocka Filia Akademii Teatralnej w Warszawie, wraz z uczelniami partnerskimi (Uniwersytetem Sztuki Teatralnej i Filmowej w Budapeszcie, Akademią Sztuk Pięknych w Pradze oraz Wyższą Szkołą Sztuk Pięknych w Bratysławie), realizuje projekt międzynarodowych studiów w dziedzinie sztuki teatru lalek w ramach programu Erasmus+ “3 layers of telling a story”. W wyniku przeprowadzonych działań projektowych ma powstać dwuletni kurs, którego kolejne etapu kształcenia będą odbywać się w każdej ze szkół. Od decyzji studenta zależeć będzie, w której uczelni zrealizuje on spektakl dyplomowy.

Władze i wykładowcy Wydziału Lalkarskiego PWST w Warszawie, m.in. Tadeusz Łomnicki, Jan Wilkowski i Krzysztof Rau, wraz z absolwentami i absolwentkami pierwszego rocznika.Akademia Teatralna mieści się w centrum Białegostoku, w obszernym, secesyjnym gmachu, w którym zachowały się fragmenty dekoracji z początku XX wieku. Oprócz sal wykładowych, sal ćwiczeń aktorskich i lalkowych, pracowni teatralnych, plastycznych i muzycznych, auli, biblioteki, sali gimnastycznej, pracowni technicznych i warsztatów szkolnych, w kompleksie przy ul. Sienkiewicza 14 ma swoją siedzibę Teatr Szkolny, noszący od 1999 roku imię Jana Wilkowskiego. Scena Teatru Szkolnego to nie tylko miejsce prezentacji studenckich, to także miejsce spotkań z ciekawymi zjawiskami we współczesnym świecie teatru lalek, a przede wszystkim, jeszcze jedna scena w mieście, skierowana do młodej, aktywnej, poszukującej publiczności Białegostoku.