Z przyjemnością anonsujemy wernisaż kolejnej wystawy, poświęconej lalkom! Tym razem ekspozycję przygotowała Zachęta Narodowa Galeria Sztuki w Warszawie, a zobaczyć na niej można m.in. kilkadziesiąt obiektów ze zbiorów naszego Wydziału. Konsultantem merytorycznym ekspozycji jest wykładowca WSL dr Kamil Kopania. Na wernisaż wystawy „Lalki: teatr, film, polityka” zapraszamy 19 marca 2019 r. Ekspozycja będzie czynna do 23 czerwca 2019 r.
kuratorka: Joanna Kordjak
współpraca: Julia Leopold
współpraca merytoryczna: Kamil Kopania
artyści: Jan Berdyszak, Ali Bunsch, Stanisław Fijałkowski, Zofia Gutkowska-Nowosielska, Maria Jarema, Wiesław Jurkowski, Tadeusz Kantor, Adam Kilian, Jerzy Kolecki, Jerzy Kotowski, Jerzy Krawczyk, Lech Kunka, Jadwiga Maziarska, Kazimierz Mikulski, Witold Miller, Lidia Minticz, Jerzy Nowosielski, Andrzej Pawłowski, Janina Petry-Przybylska, Piotr Sawicki, Leokadia Serafinowicz, Jerzy Skarżyński, Zofia Stanisławska-Howurkowa, Maciej Szańkowski, Marian Stańczak, Franciszka Themerson, Ewa Totwen, Zenon Wasilewski, Henryk Wiciński, Jerzy Zaruba, Jerzy Zitzman
artyści współpracujący: Roman Dziadkiewicz i Wojciech Ratajczak, Paulina Ołowska i Elżbieta Jeznach, Łukasz Rusznica i Krystian Lipiec
architektura wystawy: Maciej Siuda Pracownia (Billy Morgan, Patrycja Dyląg, Jan Szeliga, Maciej Siuda)
identyfikacja wizualna: Jakub de Barbaro
organizatorzy: Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki
partner: Akademia Teatralna im A. Zelwerowicza w Warszawie, Filia w Białymstoku – Wydział Sztuki Lalkarskiej
Niewinna
i groźna, zawieszona pomiędzy żywym a martwym, ruchomym i nieruchomym,
ludzkim i nieludzkim – lalka teatralna – budzi fascynacje. Ale spotkanie z nią,
wbrew zdrowemu rozsądkowi, wywołuje w nas również niepokój i uświadamia, że
ludzka wyższość nad światem materialnym nie jest niczym pewnym…
Jej
ogromny potencjał jako narzędzia artystycznej ekspresji odkryli twórcy
awangardowi na początku XX wieku. Teatr lalkowy – przez długi czas uważany za
gatunek niższy, bliższy teatrowi ulicznemu czy cyrkowi, spychany na margines,
traktowany niezbyt poważnie i łączony w pierwszej kolejności z rozrywką dla
dzieci – pozwalał na przekraczanie sztywnych podziałów na kulturę popularną i elitarną.
Z jednej strony otwierał nową, niezwykle atrakcyjną przestrzeń dla
eksperymentów formalnych, z drugiej służył też jako narzędzie zaangażowania
społeczno-politycznego.
Uwzględniając
te dwa kluczowe aspekty, wystawa w Zachęcie sytuuje teatr lalkowy w obszarze
historii sztuki oraz w szerszym kontekście przemian artystycznych i polityczno-społecznych
zachodzących w Polsce w latach 50. i 60. XX wieku. Na większą skalę można było
wówczas obserwować zjawisko przenikania się sztuki i teatru lalkowego, a także
odkrywania własnej tożsamości przez tę dziedzinę. Teatr lalkowy porzucił
naśladowanie „teatru żywego”, a jego twórcy zaczęli odsłaniać kulisy animacji i
demonstrować dotychczas skrywany proces tworzenia. Realizowane w powojennej
Polsce spektakle lalkowe (zarówno dla dzieci, jak i dorosłych widzów) stanowiły
interdyscyplinarne przedsięwzięcia, w których udział brali wybitni malarze,
rzeźbiarze i kompozytorzy, a o ich wyjątkowości decydowało połączenie
eksperymentalnej plastyki i muzyki z awangardowymi koncepcjami pedagogicznymi.
Spojrzenie
na teatr lalkowy jako przestrzeń wizualnego eksperymentu daje szansę na
uwzględnienie w historii sztuki artystów, którzy całą swoją zawodową aktywność
poświęcili tej dziedzinie (jak Leokadia Serafinowicz czy Jerzy Kolecki). Z kolei
przypomnienie mało znanych epizodów współpracy z teatrem lalkowym kilku
czołowych postaci polskiej sceny artystycznej lat powojennych (jak Stanisław
Fijałkowski, Jerzy Nowosielski, Jadwiga Maziarska, Jan Berdyszak czy Andrzej
Pawłowski) pozwala zobaczyć w innym świetle różne wątki czy nawet całokształt
ich działalności. Wystawa uwzględnia także poszukiwania dotyczące pokrewnej,
równie prężnie rozwijającej się filmowej animacji lalkowej.
Prezentacja wybranych realizacji, twórców i środowisk została zbudowana wokół takich zagadnień jak antropologia ciała, pedagogika, a wreszcie polityka. Twórcy wystawy poszerzają refleksję nad znaczeniami i funkcjami lalek, stawiając pytanie o ich polityczny wymiar. Przywołują różne strategie ich użycia – od propagandowego wykorzystania repertuaru po karykaturalne i poniżające przedstawienia wrogów politycznych – pokazując również ich niebezpieczny potencjał.
Wystawie towarzyszy książka pod redakcją Joanny Kordjak i Kamila Kopani, a także program edukacyjny – cykl warsztatów i wykładów poświęconych zarówno praktycznym aspektom warsztatu aktorskiego, jak i szerszej refleksji teoretycznej, pozwalającej spojrzeć na lalkę jako obiekt kulturowy. Zastanowimy się nad kwestiami autonomii lalki, sposobami interakcji między lalką a towarzyszącym jej na scenie aktorem, a także nad relacjami władzy, w które lalka była wikłana jako obiekt politycznej metafory.